System energetyczny napędzany przez ludzi: aktywacja lokalnego rynku energii dla bioenergii
W dniu 14 grudnia 2020 roku, w Amsterdamie po zaktualizowanej dyrektywie w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (RED II), Unia Europejska wyraźnie uznaje wspólnoty energetyczne za kluczowy element przyszłego rozwoju rynku energii odnawialnej i upoważnia państwa członkowskie do wdrożenia ram regulacyjnych umożliwiających i ułatwiających ten proces. Jednocześnie szereg barier (m.in. brak gotowości społeczności do pełnego wykorzystania potencjału rynku bioenergii[1], brak świadomości interesariuszy na temat potencjału społecznego, brakujące/niewspierające ramy i warunki polityczne) uniemożliwia obywatelom zostanie producentami bioenergii, a projektom bioenergetycznym stanie się bardziej atrakcyjnymi na rynku grzewczym. Projekt BECoop (2020-2023), finansowany z programu Horyzont 2020 i ma na celu powierzenie społecznościom odpowiedzialności za lokalne wytwarzanie bioenergii.
Mimo, że w Unii Europejskiej poczyniono znaczne postępy na drodze do skuteczniejszego przejścia na czystą energię,. Co ciekawe, obserwuje się dość powolną penetrację w sektorze ogrzewania i chłodzenia w UE, który odpowiada za 51 % całkowitego zużycia energii w UE i oczekuje się, że do 2050 r. będzie miał największy udział w zapotrzebowaniu. Zdając sobie sprawę z konieczności przyspieszenia działań, UE przyjęła cel polegający na zwiększeniu o 1,3 % rocznego zużycia energii cieplnej ze źródeł odnawialnych w ciągu najbliższej dekady.
Oprócz wymagającego celu, jakim jest wzrost produkcji ciepła ze źródeł odnawialnych, istnieje jednocześnie znacznie niewykorzystany potencjał bioenergetyczny. Pochodząca z materiałów organicznych, bioenergia może być wykorzystywana między innymi do produkcji energii elektrycznej, ciepła i paliw. Te zasoby bioenergetyczne nie są w pełni wykorzystywane pomimo, że w praktyce mają największy potencjał w zakresie zastąpienia ciepła pochodzącego z paliw kopalnych i pozostania wiodącą technologią w unijnym sektorze ciepłowniczym OZE. Jak sugerują eksperci, ekspansja projektów bioenergetycznych w Europie może mieć kluczowe znaczenie dla osiągnięcia celów ustalonych przez UE.
Poza innowacjami naukowymi i technologicznymi, wykorzystanie energii odnawialnej zależy także od akceptacji lokalnego społeczeństwa. W tym kontekście, wspólnoty i spółdzielnie energetyczne (RESCoops) zapewniają idealne ramy, mogąc wspierać bardziej skuteczne, sprawiedliwe i zdemokratyzowane przejście na „czystą energię”, przynosząc szereg korzyści, w tym pomoc w zwalczaniu zmian klimatycznych i ograniczanie emisji gazów cieplarnianych, przyczynienie się do łagodzenia ubóstwa energetycznego, wspieranie tworzenia miejsc pracy, zwiększenie bezpieczeństwa dostaw energii i inne.
Wspólnotowe programy dotyczące bioenergii mogą odgrywać rolę katalizatora we wprowadzaniu na rynek technologii ogrzewania bioenergetycznego, jednak ich wdrażanie jest obecnie dość powolne. Istnieje już wiele spółdzielni energetycznych utworzonych
w wielu miejscach Europy, to ich zdecydowana większość koncentruje się na wykorzystaniu energii słonecznej i wiatrowej. Spółdzielnie energetyczne oparte na biomasie stanowią jedynie niewielką część. Ponadto, rozproszenie i zasięg wspólnot energetycznych jest dość ograniczony. Według danych 80% z nich znajduje się w Niemczech lub Danii, a pod względem rodzaju oraz wielkości produkcji, zdecydowaną większość stanowi energia elektryczna. Produkcja ciepła dla celów grzewczych jest w tych spółdzielniach bardzo ograniczona.
Istnieje wyraźna potrzeba odblokowania i aktywowania podstawowego potencjału wspólnot energetycznych i to właśnie ma na celu BECoop, nowy projekt finansowany z programu Horyzont 2020. Ambicją BECoop jest wspieranie szerokiego wdrażania technologii ogrzewania bioenergetycznego w Europie poprzez zapewnienie niezbędnych warunków, narzędzi wsparcia technicznego i biznesowego oraz poprzez zwiększenie popytu i rozpoczęcie działań mających na celu zmniejszanie ryzyka inwestycji w bioenergię wśród społeczeństwa.
Projekt ma na celu zwiększenie aktywności lokalnych projektów bioenergetycznych dla potencjalnych zainteresowanych podmiotów oraz wspieranie nowych więzi
i partnerstw pomiędzy międzynarodową społecznością bioenergetyczną. Projekt zbada i określi czynniki ułatwiające oraz bariery wchodzenia na rynek bioenergii, a także, opierając się na tych informacjach, umożliwi decydentom dalsze wprowadzenie ram sprzyjających wspólnotom energetycznym. 4 pilotażowe przypadki w całej Europie (Hiszpania, Grecja, Polska, Włochy), będą skierowane do istniejących wspólnot energetycznych, które chcą uwzględnić projekty ogrzewania bioenergetycznego (ogrzewanie miejskie, kotłownie na pellet i inne formy biomasy pochodzenia rolniczego i leśnego) oraz władze lokalne/krajowe mające na celu zainicjowanie nowych struktur wspólnot energetycznych wspierających realizację celów przejścia na „czystą energię”.
Wybrane przypadki reprezentują zróżnicowane warunki ramowe, dojrzałość bioenergii społeczności lokalnej, wskaźnik rozwoju OZE na rynku ogrzewania i chłodzenia oraz środowiska społeczno-gospodarczego, zapewniając tym samym wysoce komplementarną syntezę dowodów.
- Wynika to głównie z wielkości nakładów inwestycyjnych takich projektów oraz wymaganego nakładu pracy i czasu. Dodatkowe bariery, takie jak techniczne lub biznesowe, a także ograniczona świadomość wielu korzyści wynikających w przedsięwzięcia uniemożliwiają pojawienie się projektów bioenergetycznych. W końcu, wiedza specjalistyczna i dobre praktyki ustanowione w jednym regionie nie jest łatwo przenieść do innego.
Projekt ten otrzymał finansowanie z unijnego programu w zakresie badań naukowych i innowacji "Horyzont 2020" na podstawie umowy o udzielenie dotacji nr 952930.
