W ramach projektu BEcoop na zaproszenie Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska we Wrocławiu, pracownicy Wydziału Ochrony Środowiska Urzędu Miejskiego w Oborniki Śląskich wraz z partnerem technicznym z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu w dniu 18 maja 20223 r. wzięli udziału w konferencji „Samowystarczalność energetyczna szansą na rozwój”, która była poświęcona tworzeniu się lokalnych spółdzielni energetycznych natomiast 12 czerwca 2023 r. mieli możliwość przeprowadzenia warsztatów dla Energetyków Gminnych z terenu województwa dolnośląskiego.
Głównym celem szkolenia było zapoznanie Energetyków Gminnych z założeniami projektu BECoop, tematyką związaną ze spółdzielniami energetycznymi, obowiązującym prawem w tym zakresie, oraz problematyką zakładania spółdzielni energetycznej w Polsce. Dodatkowo, przeprowadzono także warsztaty w zakresie czasowej mapy drogowej dla Polski w obszarze promowania i rozwoju społeczności energetycznych.
Mapa drogowa ma na celu przedstawienie strategii osiągnięcia założonego celu (stworzenie spółdzielni energetycznej) oraz zarysowanie określonych działań/zaleceń praktycznych i prawnych dla polskich decydentów w tym zakresie. W zależności od sytuacji wyjściowej danego studium przypadku, mapa drogowa definiuje wyzwania do pokonania, etapy cząstkowe niezbędne do osiągnięcia celu, zalecenia co do niezbędnych działań do wykonania, a także ich sekwencję i harmonogram.
Działania obejmują zwiększenie świadomości społecznej, poprawę czy zmianę rozwiązań prawnych, rozwój infrastruktury ciepłowniczej związanej z energią odnawialną, wprowadzenie nowych systemów finansowania oraz przyspieszenie stopnia wykorzystania lokalnych zasobów biomasy dla celów grzewczych.
Efektem przeprowadzonych dyskusji było uznanie złożoności przejścia na społeczności bioenergetyczne i podkreślenie znaczenia odpowiedniego prawodawstwa oraz wspierania inicjatyw lokalnych.
W celu promowania rozwoju społeczności zajmujących się szeroko rozumianą energią z biomasy w Polsce, potrzebne jest przede wszystkim dostosowanie ram prawnych, ograniczanie ryzyka finansowego i kampanie uświadamiające budowanie potencjału wśród społeczeństwa i przedsiębiorstw w zakresie korzyści płynących z bioenergii.
W osiągnieciu tego celu wymagane jest zaangażowanie wszystkich interesariuszy, jasna komunikacja i dostęp do informacji, które są kluczowe dla pomyślnego wdrożenia. Wobec tego polski pilotaż, czyli Gmina Oborniki Śląskie nadal będzie pracować na rzecz inicjatyw społecznych w obszarze energii, szerzyć wiedzę w tym zakresie na wszystkich możliwych płaszczyznach oraz prowadzić dyskusje na temat idei i koncepcji zakładania spółdzielni energetycznych w gminie.
Dni Otwarte
Pracownicy Wydziału Ochrony Środowiska tut. Urzędu Miejskiego w Obornikach Śląskich, w ramach różnych wydarzeń kulturowych organizowanych na terenie naszej Gminy, brali aktywny udział w Dniach Obornik Śląskich, Święcie Truskawki w Pęgowie oraz Dniu Rodziny w Paniowicach. Zostały m.in. przygotowane stoiska, na których prezentowano zagadnienia związane z ochroną przyrody i środowiska (rozpoznawanie ptaków, ssaków, owadów, drzew, segregacja odpadów, ochrona powietrza), Przekazywano także informacje dot. projektu BECoop, uchwały antysmogowej dla Dolnego Śląska oraz kwestie dot. uzyskania dofinansowania na wymianę bezklasowych źródeł ciepła w ramach programu Czyste Powietrze. Na stoiskach zostały przedstawione różne rodzaje oraz formy biomasy wykorzystywanej na cele energetyczne, w tym pelety (np.: z łuski słonecznika, sosny, słomy pszennej), brykiety, zrębki drzewne czy drewno łupane, a także ich właściwości fizyko-chemiczne. Omawiano również zagadnienia związane z bezpieczeństwem użytkowania biomasy w gospodarstwach domowych. Uzupełnieniem działań były cieszące się zawsze dużym zainteresowaniem konkursy tematyczne dla dzieci, młodzieży, ale także dorosłych.
Każdy kto odwiedził nasze stoisko otrzymał edukacyjną nagrodę oraz poszerzył swoją wiedzę na temat środowiska naturalnego i jego ochrony.
Wydział Ochrony Środowiska przy współpracy z Nadleśnictwem Oborniki Śląskie oraz Partnerami projektu BECoop, tj. Uniwersytetem Przyrodniczym we Wrocławiu zorganizował wizytę studyjną, w ramach której mogliśmy zobaczyć jak wygląda racjonalna i zrównoważona gospodarka leśna na terenie Nadleśnictwa Oborniki Śląskie z poszanowaniem środowiska naturalnego, w jaki sposób należy pozyskiwać biomasę na cele grzewcze przez lokalną społeczność, oraz jak wygląda hodowla lasu na Szkółce Leśnej w Jarach. Ponadto, zostały też przeprowadzone warsztaty przedstawiające pracę przy pielęgnacji drzew metodą arborystyczną, jak wygląda praca w drewnie z zachowaniem zasad bezpieczeństwa. W ramach przerwy zwiedzono zespół pałacowo-parkowy w Bagnie. Dzień zakończył się wyjazdem do gospodarstwa rolnego w Strzeszowie, które zainteresowane jest utworzeniem spółdzielni energetycznej opartej o funkcjonującą kontenerową biogazownię rolniczą.
Wysokie ceny energii: a jeśli odpowiedź leży w społecznościach odnawialnej (bio)energii?
Od kilku miesięcy wszędzie słyszymy czy czytamy o wzrastających cenach energii w całej Europie. Widzimy i odczuwamy konsekwencje tych podwyżek i towarzyszącego im efektu kuli śnieżnej – oprócz coraz wyższych rachunków za energię, jakie otrzymują konsumenci, drożeją również produkty żywnościowe oraz inne kopalne surowce energetyczne zużywane przez różne sektory gospodarki. Na wzrost cen energii wpływają także wysokie opłaty za emisję zanieczyszczeń do środowiska naturalnego, co wynika ze zbyt dużego stopnia wykorzystania węgla.
Dodatkowym czynnikiem pogłębiającym i napędzającym wzrost cen źródeł energii, takich jak gaz, olej opałowy czy węgiel, jest napięcie między Zachodem a Rosją spowodowane konfliktem rosyjsko-ukraińskim, oraz wysoki udział (około 40%) pokrywania zapotrzebowania na paliwo gazowe przez kraje UE przez dostawy z Rosji.
Sytuacja ta wywiera ogromny wpływ na krajową i regionalną politykę energetyczną, oddziałując tym samym na gospodarkę, rynek energii oraz samych konsumentów (mieszkańców). Skutkiem tego jest także wzrost ubóstwa energetycznego wynikający z wysokich cen energii oraz ograniczenia jej zasobów.
W efekcie, niezbędne wydaje się być dokonanie zmian w zakresie kierunków pozyskiwania kopalnych surowców energetycznych oraz dalsza intensyfikacja działań związanych wykorzystaniem źródeł odnawialnych i lokalnych zasobów energetycznych. Konieczne jest zatem wdrożenie działań oraz środków zapobiegawczych/hamujących obecne zjawisko w perspektywie krótko i długoterminowej.
Niektóre z rozwiązań zaproponowanych przez Komisję Europejską w zestawie działań i środków wsparcia zostały już przyjęte przez państwa członkowskie. Działania krótkoterminowe obejmują m. In. tymczasowe obniżenie stawek VAT na energię elektryczną i gaz (np. Polska), ograniczenie cen energii
i ulgi dla dużej kategorii konsumentów (np. Rumunia), bony energetyczne (np. Francja). Wprowadzenie tych środków, mimo że było niezbędną reakcją pozwalającą na złagodzenie bezpośrednich skutków wzrostu cen zwłaszcza dla wrażliwych konsumentów, nie wystarczy na skuteczne przeciwdziałanie w dłuższej perspektywie i należy raczej oczekiwać i przygotować się na systemową zmianę długoterminowej polityki w Europie.
Istnieje wiele skutecznych rozwiązań strukturalnego podejścia do sytuacji, większość z nich została już udostępniona i powinna stać się częścią całościowej strategii wykorzystującej pieniądze publiczne w najbardziej efektywny sposób: inwestowanie w remonty budynków, dążenie do większej efektywności energetycznej, przesunięcia w systemach podatkowych w celu ochrony najwrażliwszych grup konsumentów energii, stworzenie wewnętrznego europejskiego rynku energii itp. Choć można płacić gospodarstwom domowym za przesunięcie w czasie dziennego szczytu zużycia energii elektrycznej, jak niedawno zakładano. Skutecznym działaniem może być także zachęcanie konsumentów do przyłączenia się do transformacji, tak by stali się także producentami energii.
Zgodnie z jednym z zaleceń Komisji Europejskiej, aby stawić czoła wyzwaniu związanemu z cenami energii, należy przyspieszyć działania w kierunku realizacji celu, jakim jest pozyskiwanie 65% energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych do 2030 r. W niedawnym oświadczeniu zbieżnym z działaniami EurActiv wysoki rangą urzędnik administracji podkreślił: „Aby zapewnić Europie przetrwanie zimy i wiosny, oczekujemy, że będziemy przygotowani na zapewnienie alternatywnych dostaw pokrywających znaczną większość potencjalnych niedoborów”.
Według niedawnego sondażu barometr UE 88% Europejczyków uważa, że prócz wzrostu efektywności energetycznej, należy również zwiększyć produkcję energii odnawialnej. To źródło energii lokalnie wytwarzanej zapewnia stabilność cen i bezpieczeństwo energetyczne, zmniejszając zależność energetyczną od zagranicznych dostaw paliw kopalnych, na co warto zwrócić uwagę w czasach napięć geopolitycznych.
Samo wykorzystanie jednego czy dwóch odnawialnych energii źródeł zdaje się jednak nie wystarczać, a trwalszym rozwiązaniem będzie miks energetyczny. Jak w większości przypadków, równowaga wydaje się odpowiednim podejściem. Jednym ze źródeł energii wciąż niedocenianym z powodu błędnych przekonań, jest bioenergia, a właśnie ona może odgrywać kluczową rolę w obecnym i przyszłym systemie energetycznym, zmniejszając zależność energetyczną od paliw kopalnych. Polityka Energetyczna Polski do roku 2040 (PEP2040) zakłada, że to właśnie biomasa będzie odgrywać istotną role w transformacji energetycznej Polski w obszarze ciepłownictwa (ogrzewnictwa). Bioenergia jest elastycznym i godnym zaufania rozwiązaniem, które może wspierać zarówno mieszkańców, jak i przemysł w samonapędzającym się procesie. Kilka wymienionych wcześniej branż dotkniętych wzrostem cen energii (związanych z drewnem, takich jak przemysł papierniczy i celulozowy) może wykorzystywać bioenergię do własnych procesów w oparciu o własne odpady produkcyjne. Jeszcze mniej znanym istotnym faktem w obecnej sytuacji jest to, że biomasa pozyskiwana lokalnie nie jest uzależniona od globalnych wahań cen towarów.
Bioenergia wykorzystywana do ogrzewania jest konkurencyjna i może jeszcze bardziej zredukować ubóstwo energetyczne: może być nawet czterokrotnie tańsza w porównaniu z gazem ziemnym lub ogrzewaniem elektrycznym. Jest formą energii łatwo dostępną, nadającą się do przechowywania, pozyskiwaną lokalnie, odnawialną alternatywą, wspierającą rozwój lokalnych gospodarek.
Bioenergia korzysta z ekologicznych surowców z rolnictwa, przemysłu rolnego, leśnictwa i odpadów komunalnych do wytwarzania energii w różnych formach: jest to zatem produkt uboczny, co oznacza, że żaden las nie jest wycinany w celu wytworzenia energii, wykorzystywane są jedynie odpady. Oprócz zmniejszenia ubóstwa energetycznego i wzmocnienia niezależności, bioenergia umożliwia również (lokalne) tworzenie miejsc pracy, przyczyniając się także do wzrostu dochodów gmin. We Włoszech SEV, dostawca usług w Południowym Tyrolu, przypomniał niedawno klientom w swoich corocznych życzeniach, że ceny produkowanej przez nich energii nie wzrosły od 20 lat. 20 lat! SEV jest partnerem BECoop, projektu finansowanego przez Unię Europejską, którego celem jest demokratyzacja wykorzystania bioenergii do ogrzewania i odblokowanie potencjału bioenergetycznego społeczności. Należy również przypomnieć, że biomasa przyczynia się aż w 60% do osiągnięcia celów UE w zakresie klimatu i energii (Eurostat, 2021).
Inny partner BECoop, FIPER – Włoska Federacja Producentów Energii ze Źródeł Odnawialnych, potwierdza, że koszty ogrzewania sieciowego z biomasy pozostały stabilne w obecnym kryzysie energetycznym i opisuje bioenergię jako boję ratującą życie w sytuacji, gdy rynki wymykają się spod kontroli, szczególnie na obszarach górskich i strefach niezgazyfikowanych.
Inwestowanie w efektywność energetyczną i odnawialne źródła energii na bardziej zintegrowanym unijnym rynku energii, zwłaszcza w celu zastąpienia węgla w głębokiej transformacji w Polsce, wydaje się dobrym pomysłem. Bioenergy Europe szacuje na podstawie niedawnego raportu Deloitte, że w przyszłości liczba obywateli i gałęzi przemysłu korzystających z bioenergii wzrośnie, ponieważ dalszy rozwój tego odnawialnego źródła energii jest niezbędny do osiągnięcia celów UE w zakresie emisji na lata 2030 i 2050.
A teraz wyobraźmy sobie świat, w którym produkcja energii jest własnością miejscowej społeczności, w którym mieszkańcy coraz częściej zamieniają się w prosumentów energii odnawialnej, odzyskując władzę we wszystkich znaczeniach tego słowa. Jest to podejście bardzo dobrze podsumowane przez prezesa RESCoop.eu, Dirka Vansintjana.
Dzięki odpowiednim (wspierającym) ramom politycznym zarówno na poziomie krajowym, jak i unijnym oraz zwiększonej świadomości, te modele społeczności energetycznych, znane również jako spółdzielnie energetyczne lub OZE, umożliwiają jednostkom i społecznościom odzyskiwanie i ubranie w ramy działalności spółdzielczej zdekarbonizowanej i odnawialnej produkcji energii (w międzyczasie przyczyniając się do upowszechnianiu technologii energii odnawialnej) we współpracy między użytkownikami, podmiotami łańcucha logistycznego i władzami lokalnymi, stając się jednocześnie aktywnymi graczami na rynku. Społeczności bioenergetyczne, opierając się na gospodarce o obiegu zamkniętym, wzmacniają pozycję mieszkańców na terenach swojej działalności, zwiększając niezależność energetyczną, bezpieczeństwo i odporność dzięki lokalnym zasobom. Pozwala to na obniżenie kosztów ogrzewania przy mniejszym wpływie na środowisko (redukcja emisji CO2), zwiększenie korzyści społecznych w zakresie dobrostanu, tworzenia miejsc pracy i zmniejszenia ubóstwa energetycznego.
Zainteresowanie tymi modelami rośnie w całej Europie, zarówno ze strony podmiotów prywatnych, jak i publicznych. Komisja Europejska uznała potrzebę takiego podejścia: w niedawnym tweecie europejski komisarz ds. energii Kadri Simson napisała, że „Komisja Europejska uznaje ważną rolę, jaką mogą odegrać społeczności energetyczne, angażując obywateli jako aktywnych uczestników transformacji energetycznej, zwiększając konkurencję i zmniejszając koszty dla konsumentów”.
Pozostaje zatem mieć tylko nadzieję, że ten trend wzrostowy będzie kontynuowany w społecznościach (bio)energetycznych i że zarówno obywatele, jak i sektor publiczny przyłączą się do ruchu na rzecz bardziej skutecznej, sprawiedliwej, lokalnej i zdemokratyzowanej transformacji energetycznej!
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej
- O BECoop: https://www.becoop-project.eu/
- Co to jest KE? https://knowledge4energy.eu/fileadmin/user_upload/Resources/Factsheet_EC_ICLEI_Final.pdf
- https://knowledge4energy.eu/fileadmin/user_upload/Resources/Factsheet_Ind_Benefits_draft_ICLEI_Final.pdf
Watt Matters Podcast by FORESIGHT Climate and Energy: https://foresightdk.com/a-new-utility/
_______________
_______________________
Gmina Oborniki Śląskie wraz z Uniwersytetem Przyrodniczym we Wrocławiu zaprasza na spotkanie dotyczące rozwoju potencjału energetycznego społeczności lokalnej, której celem jest wzrost stopnia wykorzystania biomasy (energii odnawialnej)
w systemach ogrzewania – w ramach projektu BECoop.
Spotkanie odbędzie się w Świetlicy wiejskiej w Pęgowie 16 marca 2022 r. Podczas spotkania chcemy przedstawić cel i założenia projektu BECoop, udział gminy Oborniki Śląskie w projekcie oraz czym są spółdzielnie energetyczne i jaka jest ich idea.Mając na względzie Państwa bezpieczeństwo, spotkanie będzie odbywać się w reżimie sanitarnym.
